Ο πραγματικός τίτλος αυτής της συλλογής θα έπρεπε να είναι ο υπότιτλός της, δηλαδή "περιστασιακά κείμενα". Αυτό που καθόρισε την τελική επιλογή ήταν μόνο η δικαιολογημένη ανησυχία του εκδότη ότι ένας τίτλος τόσο πομπωδώς μετριόφρων δε θα τραβούσε την προσοχή του αναγνώστη.
Τι είναι ένα περιστασιακό κείμενο και ποια τα προτερήματά του; Συνήθως ο συγγραφέας ούτε που θα διανοούνταν να ασχοληθεί μ’ ένα συγκεκριμένο ζήτημα, αλλά κατέληξε εκεί μετά από μια πρόσκληση σε μια σειρά συζητήσεων ή δοκιμίων με ορισμένο θέμα. Το θέμα τον οδήγησε να σκεφτεί πάνω σε κάτι που, υπό άλλες συνθήκες, θα είχε παραβλέψει - και συχνά ένα θέμα που μας υπαγορεύεται απ’ έξω, αποδεικνύεται πιο γόνιμο από ένα άλλο που γεννιέται μέσα μας από κάποια λόξα.
Ιδού λοιπόν μια σειρά από περιστασιακά κείμενα σχετικά με το Απόλυτο, τους λόγους για τους οποίους κλαίμε για τη μοίρα της Άννα Καρένινα, τους θησαυρούς των καθεδρικών ναών, τον Βικτόρ Ουγκό, την τύχη ή ατυχία του Τζόις κατά την εποχή του φασισμού, την υπόθεση Wikileaks, κ.ά. Η επιλογή του πρώτου κειμένου για τίτλο του βιβλίου δεν είναι πάντως τυχαία δεδομένου ότι "Εχθροί" πρέπει να εφευρίσκονται συνεχώς και να παρουσιάζονται με τρόπο απεχθή και τρομακτικό προκειμένου να κρατούνται "αιχμάλωτοι" οι λαοί.

Μυθιστορηματική αφήγηση, χρονιά χρονιά, από το 1934 ως το 1945. Ένας καταφρονεμένος πρόσφυγας της Μικρασιατικής Καταστροφής, ο "τουρκογεννημένος", ο "τουρκοβαφτισμένος", ο "αλλόφωνος", ο "αλλόπιστος", δείχνει σ' όλους τους ελλαδικούς Έλληνες, στους "ντόπιους", ποιος είναι ο αληθινός πατριωτισμός. Ένας μυστικοπαθής και αντιφατικός Ανατολίτης, που αναδείχθηκε (όπως και τόσοι άλλοι συμπατριώτες του) στην οικονομική κορυφή της χώρας, χωρίς να ξεχάσει το χρέος του στην κοινωνία. "Ζημιογόνο αγέλη των προσφύγων" τους χαρακτήρισαν κάποιοι μεγαλοκαλαµάρηδες της εποχής, "τουρκόσπορους που μολύνουν την Ελλάδα και τους αληθείς Έλληνας". Να προσέξουμε! Γιατί η ίδια αδικία, µε λίγες παραλλαγές, φαίνεται να επαναλαμβάνεται και σήμερα.

Το Μάιο του 1996, η Χάιντεμαρί Σβέρμερ αποφασίζει να αλλάξει ριζικά τις συνθήκες της ζωής της. Εμπνευσμένη από το παραμύθι αστρονομίσματα, στο οποίο ένα κοριτσάκι χαρίζει κυριολεκτικά μέχρι και το τελευταίο ρουχαλάκι που του έχει απομείνει, ξεκινά το δικό της πείραμα αστρονομισμάτων: Χαρίζει τα έπιπλά της, αφήνει το διαμέρισμα και το ιατρείο της, παραιτείται από την ιατροφαρμακευτική ασφάλιση. Ό,τι χρειάζεται για να ζήσει, το παίρνει με ανταλλαγές μέσω του δικτύου ανταλλαγών ονόματι "πρακτορείο δούναι και λαβείν" που ιδρύει η ίδια στο Ντόρτμουντ. Προσέχει τα σπίτια φίλων της κατά την απουσία τους, βοηθά που και που σε ένα κατάστημα με βιολογικά προϊόντα για λίγα φρέσκα λαχανικά, ένας φίλος της φούρναρης της δίνει λίγο πριν το κλείσιμο το ψωμί που αλλιώς θα πετούσε.
Το συμπέρασμά της μετά από περισσότερα από τέσσερα χρόνια χωρίς χρήματα: "Είμαι πιο πλούσια από ποτέ". Έννοιες όπως δουλειά, ελεύθερος χρόνος και διακοπές, απέκτησαν ένα εντελώς καινούριο νόημα. Η ζωή της έγινε ένα ενιαίο κομμάτι. Το πείραμα αστρονομίσματα δε θέτει την αξίωση να δεσμευτούν γενικά οι άνθρωποι να το ακολουθήσουν, είναι όμως ένα μοντέλο που δίνει ελπίδα.

"Ένας κόσμος τελείωνε, ένας άλλος έμελλε να γεννηθεί. Ήμουν εκεί· μια ευκαιρία παρουσιαζόταν, την άδραξα. Είχαμε την ίδια ηλικία μ' αυτόν τον καινούργιο αιώνα: σε μένα λοιπόν απευθύνθηκε για να τον εκφράσω ενδυματολογικά. Χρειαζόταν απλότητα, άνεση, καθαρότητα στις γραμμές: κι όλα αυτά του τα προσέφερα· εν αγνοία μου. Οι πραγματικές επιτυχίες έρχονται μοιραία. [...] Ιδού γιατί η οδός Καμπόν υπήρξε επί τριάντα χρόνια το κέντρο του καλού γούστου. Είχα ανακαλύψει εκ νέου την τιμιότητα, και, με τον δικό μου τρόπο, είχα αποδώσει στη μόδα την εντιμότητά της. [...] Επί ένα τέταρτο του αιώνα δημιούργησα τη μόδα. Δεν θα ξαναρχίσω. Πανωλεθρία της εποχής, όχι δική μου..."
Μέσα από την καταγραφή του Μοράν, η Σανέλ μας μιλά για τη φιλία της με τη Μίσια Σερτ, για τους άνδρες στη ζωή της (τον Μπόυ Καπέλ, τον δούκα του Ουεστμίνστερ, ανθρώπους από τους κύκλους της τέχνης όπως ο Πικάσσο, ο Κοκτώ, ο Ντιάγκιλεφ, ο Στραβίνσκυ, ο Ερίκ Σατί), για τη φιλοσοφία της περί μόδας. Δεν χαρίζεται σε κανέναν. Το βιβλίο βρίθει από ευφυείς, πρωτότυπες και βαθιές σκέψεις και φράσεις.
Τα απομνημονεύματα της Σανέλ, ειπωμένα με τα δικά της λόγια, δίνουν ζωηρές περιγραφές και απεικονίζουν τη δύναμη του χαρακτήρα της, αφήνοντας το βλέμμα μας να διακρίνει καθαρά στην αφηγήτρια τη γυναίκα και τη δημιουργό του οίκου Σανέλ.

"Εφονεύθησαν ή εβασανίσθησαν κατά τον αγριώτερον τρόπον πλείστα άτομα, εληστεύθησαν δε και εκάησαν πλείσται οικίαι. Γενικώς η μετάβασις του σώματος τούτου [Σούμπερτ] εις τους τόπους της δράσεώς του ομοίαζεν προς αγρίαν λαίλαπα, συνώδευεν δε ταύτην πάντοτε αφθονία δακρύων, πόνου και αίματος". Έτσι συνοψίζει ο Ειδικός Αντεπίτροπος στην έκθεσή του τον Απρίλιο 1947 την ωμή τρομοκρατία που είχε εξαπολύσει στην Κρήτη και στη Μακεδονία κατά την Κατοχή ο ελληνομαθής λεβαντίνος Φριτς Σούμπερτ, διοικητής του διαβόητου ελληνικού "Σώματος Κυνηγών". Θεωρήθηκε ένας από τους μεγαλύτερους εγκληματίες πολέμου, καταδικάσθηκε 27 φορές σε θάνατο και εκτελέσθηκε στην Θεσσαλονίκη.
Κοσμοπολίτης, πολύγλωσσος, βίαιος, σαδιστής, διπλωμάτης και δολοπλόκος -μερικά από τα κύρια χαρακτηριστικά της ιδιόρρυθμης προσωπικότητάς του- ο επιλοχίας Σούμπερτ συνιστά μια πρωτοφανή και ίσως μοναδική περίπτωση στα χρονικά του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Ο Θανάσης Φωτίου αποπειράται με τη παρούσα μελέτη, η πρώτη για το θέμα, την αποδόμηση του μύθου στηριζόμενος σε στέρεο πραγματολογικό υλικό, προϊόν πολύχρονης έρευνας που συνίσταται τόσο σε γραπτές όσο και σε προφορικές πηγές. Κυρίως, όμως, επιχειρεί στο μέτρο του δυνατού την ένταξη του Γερμανού επιλοχία μέσα στο ιστορικό πλαίσιο της τραγικής εκείνης περιόδου και την αποκάλυψη αγνώστων μικρών και μεγάλων γεγονότων που αφορούν το βίο και τη δράση του αιμοβόρου Επιλοχία και των στυγνών συνεργατών του. Τέλος, ο συγγραφέας κατορθώνει μια πρώτη ερμηνεία θέτοντας έτσι ένα ακόμη πετραδάκι στο παζλ της κατανόησης μιας εποχής που καθόρισε όχι μόνο τις δυο ελληνικές περιφέρειες στις οποίες ο Σούμπερτ πρωταγωνίστησε, αλλά και την Ελλάδα ολόκληρη.

Το έργο αυτό αποτελεί τον θεμέλιο λίθο της ιστορίας της τέχνης ως ξεχωριστού κλάδου της ιστορίας, που παραμένει μέχρι σήμερα κλασικό στο είδος του, αν και σε μερικά σημεία οι απόψεις του συγγραφέα έχουν ξεπεραστεί από την πρόοδο των αρχαιολογικών και αισθητικών σπουδών.
Στην ιστορία του ο Winckelmann θέτει για πρώτη φορά τις βάσεις της εξέλιξης της τέχνης γενικά, και ειδικότερα της αρχαίας τέχνης συνδυάζοντας με επιδεξιότητα και γνώση κλιματολογικά, μυθικά, ιστορικά, θρησκευτικά, πολιτικά, κοινωνικά, αισθητικά και πολιτισμικά στοιχεία, προβαίνει στην ερμηνεία και αξιολόγηση της τέχνης των αρχαίων λαών, και ειδικότερα των Ελλήνων, με πρωτότυπο τρόπο και υποδειγματική μέθοδο.

Μέρες τώρα ο Πλάτανος του μικρού χωριού παραπονιόταν για τη μοναξιά του,
ενώ η γκρίνια του έφτανε μέχρι τ' ανοιχτά
τ' ουρανού. Όλα όμως αλλάζουν
όταν το συννεφάκι έρχεται
και με τις σταγόνες του ανατρέπει
όλη του τη ζωή. Ο Σπίθας, τα τρυγόνια,
η πασχαλίτσα, ακόμα και η κυρία Σμαρώ
είναι κάποιοι που θα εντυπωσιαστούν
από την ομορφιά του πλατύφυλλου δέντρου.
Ένα βιβλίο που μας θυμίζει ότι η φιλία,
όταν είναι αληθινή, μπορεί και μας δυναμώνει.

Το CD περιλαμβάνει την αφήγηση του παραμυθιού με μουσική υπόκρουση και την απαγγελία του ποιήματος απ' τον Βαγγέλη Γκούφα ο οποίος πρόσθεσε και τους δυό τελευταίους στίχους που είχε "κόψει" ο Μάνος Χατζιδάκις για να μην χαρακτηριστεί το τραγούδι σε εκείνες τις δύσκολες εποχές πολιτικό